zoutuitzetting

Zoutuitzetting is een verweringsproces in poreuze bouwmaterialen waarbij zouten die in vocht aanwezig zijn in de poriën kristalliseren. De kristallvorming oefent druk uit op het materiaal, wat kan leiden tot lokale of structurele schade. Het komt vooral voor in bakstenen, kalksteen, beton en monumentale bouwwerken waar vocht en zoutbelasting samen voorkomen.

Oorzaken en mechanisme: zouten in grondwater of vocht migreren door capillairingress of diffusie naar poriën en oppervlakken. Bij verdamping van water of bij schommelingen in de relatieve luchtvochtigheid lossen de zouten op, migreren ze en kristalliseren ze bij supersaturatie. De druk die ontstaat tijdens kristallisatie kan hoger zijn dan de trek- of buigsterkte van het materiaal, waardoor scheuren, afbladdering en verlies van massa ontstaan. Veelvoorkomende zouten zijn sulfaten (bijv. gips CaSO4·2H2O, natriumsulfaat Na2SO4), chloriden (NaCl, CaCl2) en nitraten.

Symptomen en schade: kristallisatie kan leiden tot zichtbare zoutafzettingen op het oppervlak (efflorescentie) en tot interne schade zoals scheurvorming, afbladdering en verlies van massa. Het proces wordt versneld door hoge vochtlast, warmte en poreuze materialen met beperkte capaciteit om vocht te reguleren.

Preventie en bestrijding: beperkte vochttoevoer door drainage, en het gebruik van bouwmaterialen die ademend maar waterafstotend zijn. Kies materialen met vergelijkbare porositeit om spanningsverschillen te beperken en voer onderhoud uit om drainage en ventilatie te verbeteren. In erfgoedzorg kunnen desalinatie- of poultice-behandelingen toegepast worden om overtollige zouten uit de poriën te verwijderen. Zoutuitzetting onderscheidt zich van oppervlakkelijke efflorescentie doordat de schade voortkomt uit kristallisatie in de poriën en niet alleen uit een zoutlaag aan het oppervlak.