zelfaanduiding

Zelfaanduiding is het proces en het resultaat waarbij iemand zichzelf identificeert door een term of label te kiezen om zijn of haar identiteit, groep of positie aan te geven. De term verwijst naar een zelfgekozen naamgeving die men gebruikt in communicatie met anderen en in maatschappelijke contexten, in tegenstelling tot labels die door anderen worden opgelegd.

In de sociologie, linguïstiek en genderstudies wordt veel aandacht besteed aan hoe mensen zichzelf labelen. Zelfaanduidingen kunnen betrekking hebben op genderidentiteit (bijv. zich identificeren als man, vrouw, non-binair, of iets daartussen), seksuele oriëntatie, etnische of nationale identiteit, beroep of betrokkenheid bij een gemeenschap. Labels kunnen veranderen in de loop der tijd en verschillen per context of cultuur.

Een belangrijk aspect is het verschil tussen zelfaanduiding en externe labeling. Zelfaanduiding geeft personen agency en autonomie over hun identiteit, terwijl externe labels minder recht doen aan die autonomie en soms stigmatiserend of onnauwkeurig kunnen zijn. In discussies en beleid kan erkenning van iemands zelfaanduiding bijdragen aan inclusie, terwijl misgendering of het opleggen van ongewenste termen schade kan veroorzaken.

Voorbeelden van zelfaanduidingen variëren sterk en zijn vaak onderwerp van debat, vooral wanneer identiteiten grensgebieden raken met politieke of sociale opvattingen. Het begrip is dynamisch en kan per regio of tijd veranderen. In academische en juridische contexten wordt benadrukt dat zelfaanduiding een uitgangspunt is voor respectvolle communicatie en gelijke behandeling.

Zie ook verwante termen zoals zelfidentificatie en identiteitsbeleving.