verledentijd

Verledentijd is een term uit de Nederlandse grammatica die verwijst naar de verleden tijd waarmee handelingen en toestanden in het verleden worden uitgedrukt. In de meeste grammaticabundels komt de verledentijd overeen met de onvoltooid verleden tijd (OVT), ook wel het imperfectum genoemd. Deze tijd contrasteert met de voltooid tegenwoordige tijd en de voltooid verleden tijd, die vaak worden gebruikt wanneer een verleden handeling nog gevolgen heeft of vanuit een ander tijdsperspectief wordt gepresenteerd. De verledentijd wordt vooral in schriftelijke en formele contexten gebruikt, maar komt ook voor in narratieve teksten en beschrijvende passages.

Vormen en voorbeeldgebruik. Bij regelmatige/zwakke werkwoorden vormt de OVT de stam van het werkwoord met -te of -den, afhankelijk van de klank van de stam (de t kofschip-regel). Voorbeelden: maken – ik maakte, jij maakte, hij maakte; wij maakten, jullie maakten, zij maakten. Een alternatief regelmatig voorbeeld is werken – ik werkte, jij werkte, hij werkte; wij werkten, jullie werkten, zij werkten. Onregelmatige/sterke werkwoorden veranderen vaak de klinker in de stam: staan – stond, stonden; lopen – liep, liepen; brengen – bracht, brachten. Ook zijn en hebben zijn onregelmatig: zijn – was, waren; hebben – had, hadden. De verledentijd wordt dus gekenmerkt door stamveranderingen en/of passende uitgangsvormen.

Gebruik in taal. Tegenwoordig komt de OVT vooral voor in geschreven taal, literatuur en formele beschrijving, zoals historiografische teksten. In veel spreektaal wordt vaker de voltooide tijd (hebben/zijn + voltooid deelwoord) gebruikt of wordt de verhaalhandeling in een samenstelling van tijden geplaatst. De verledentijd blijft echter een centrale bouwsteen in de beschrijving van eerdere gebeurtenissen en in grammaticale uitleg.