vakbonden

Vakbonden zijn georganiseerde groepen van werknemers die gezamenlijke belangen behartigen op het gebied van loon, arbeidstijden, arbeidsvoorwaarden en veiligheid. Ze vertegenwoordigen leden in onderhandelingen met werkgevers en bij arbeidsrechtelijke kwesties, leveren juridisch en technisch advies, en verzorgen opleidingen en ondersteuning. Via collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) regelen vakbonden loon, vakanties, pensioenen, arbeidsomstandigheden en andere arbeidsvoorwaarden.

Doel en werkwijze

Vakbonden zetten zich in voor betere arbeidsvoorwaarden en werkzekerheid. Zij onderhandelen namens werknemers met werkgevers, proberen klachten te voorkomen en op te lossen, en kunnen actiemiddelen inzetten zoals stakingen of werkonderbrekingen als onderhandelingen vastlopen. Daarnaast behartigen vakbonden maatschappelijke belangen, lobbyen voor beleid en dragen bij aan de sociale dialoog tussen vakbonden, werkgevers en de overheid.

Ontstaan en trends

Vakbonden ontstonden in de 19e eeuw tijdens de industrialisering. De juridische erkenning en het machtsevenwicht tussen werk en kapitaal verschillen per land. Na de Tweede Wereldoorlog kende veel landen een sterke vakbondsgemeenschap, maar in verschillende landen is het ledenaantal de afgelopen decennia gedaald, terwijl in andere regio’s groei optreedt. Vakbonden bestaan doorgaans zowel voor de private als de publieke sector en kunnen verschillen in structuur en invloed.

Structuur en werking

Doorgaans bestaan vakbonden uit lokale afdelingen, sectorale federaties en een nationale of confederatieve koepel. Voorbeelden van grote Nederlandse confederaties zijn FNV en CNV. Internationale samenwerking vindt plaats via organisaties zoals de ILO en de ETUC. Financiering gebeurt veelal via lidmaatschapsgelden en, in sommige gevallen, via bijdragen van werkgevers of overheid.