uitsluitelijke

Uitsluitelijke is een bijvoeglijk naamwoord uit het Nederlands dat vaak wordt vertaald als exclusief of als enige toegestane. Het komt van het werkwoord uitsluiten en het achtervoegsel -elijk, en wordt gebruikt om aan te geven dat iets uitsluitend toebehoort aan een bepaalde partij, instantie of rechtsgebied. In juridische en administratieve teksten duidt uitsluitelijke vaak op rechten, bevoegdheden of verantwoordelijkheden die toegekend zijn aan één actor en buiten andere partijen liggen.

In praktijk treft men de term vooral aan in combinaties met zelfstandige naamwoorden zoals bevoegdheid, rechtsmacht, verantwoordelijkheid, of regeling. Voorbeelden zijn: de uitsluitelijke bevoegdheid van een minister om besluiten te nemen, de uitsluitelijke rechtsmacht over een bepaald geschil, of de uitsluitelijke aansprakelijkheid die aan een partij is toegewezen. De formulering benadrukt dat andere partijen geen gelijkwaardige invulling kunnen hebben.

Uitsluitelijke is nauw verwant aan verwante termen zoals exclusief en uitsluitend. Het verschil ligt vaak in nuance: uitsluitelijke benadrukt de exclusiviteit of het uitsluitend toebehoren aan een partij, terwijl uitsluitend meer algemeen ‘alleen’ of ‘enkel’ betekent en vaker in dagelijks taalgebruik voorkomt. In juridische contexten kan exclusief soms gekozen worden als vertaling van andere talen, maar in het Nederlands blijft uitsluitelijke de gangbare adjectivale aanduiding van exclusiviteit.