transactionele

Transactionele is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat vertaald kan worden als transactioneel of gerelateerd aan transacties en uitwisselingen. Het wordt in diverse vakgebieden gebruikt om aan te geven dat iets te maken heeft met uitwisseling, ruil of de verrichting van handelingen tussen partijen.

In de sociale en gedragswetenschappen wordt transactionele analyse (TA) vaak aangeduid met de term transactionele analyse. TA, ontwikkeld door Eric Berne in de jaren vijftig en zestig, bestudeert communicatie en persoonlijkheidsstructuur aan de hand van drie ego-toestanden: Ouder, Volwassen en Kind. Interacties worden beschreven als transacties tussen deze toestanden, met aandacht voor hoe erkenning en affectie worden gegeven of ontvangen.

In de organisatiekunde en leiderschapstheorie verwijst transactioneel leiderschap naar een stijl die steunt op duidelijke takenuitvoering, beloningen en straffen, en op management-by-exceptie. Deze benadering wordt vaak vergeleken met transformationeel leiderschap, dat zich richt op verandering en inspiratie. Het begrip wordt gebruikt om verwachtingen, contingen en prestaties uit het werkleven te structureren.

Daarnaast komt transactionele terminologie voor in economie en informatietechnologie. In economie verwijzen transactiekosten naar de kosten die gepaard gaan met een ruil of uitwisseling. In IT spreekt men van transactionele verwerking en transacties in databases, waarbij ACID-principes (Atomiciteit, Consistentie, Isolatie, Duurzaamheid) cruciaal zijn voor de betrouwbaarheid van gegevens. Het gebruik van transactionele aanduidingen laat zien hoe verschillende vakgebieden transacties en uitwisselingen conceptueel structureren.