toegangsrecht

Toegangsrecht verwijst naar de bevoegdheid om toegang te krijgen tot bepaalde middelen, zoals gebouwen, systemen, datasets of applicaties. In de informatica betekent het de toestemming die aan een gebruiker of proces wordt toegekend om bepaalde acties uit te voeren of informatie te bekijken. Toegangsrechten bepalen wie wat mag zien en doen binnen een organisatie en vormen een essentieel onderdeel van informatiebeveiliging en governance.

Toegangsrechten kunnen fysiek zijn, zoals toegang tot een pand, beveiligde ruimten of kluizen, maar ook logisch, zoals toegang tot een computeraccount, een database of een specifieke applicatie. De toewijzing van toegangsrechten gebeurt doorgaans via een combinatie van authenticatie (bewijzen van identiteit) en autorisatie (toegang op basis van rechten). In de praktijk worden toegangslijsten, capability lists of rolgebaseerde toegangscontrole (RBAC) gehanteerd, soms aangevuld met MAC of DAC.

Beheer van toegangsrechten omvat onder andere identiteitsbeheer, provisioning en deprovisioning, en het periodiek herzien van rechten. Belangrijke principes zijn minimaal benodigde toegang (least privilege), behoefte aan kennis (need-to-know) en scheiding van verantwoordelijkheden. Een goede praktijk is tijdig rechten aanpassen bij functiewijzigingen en het onmiddellijk intrekken van rechten bij beëindiging van het dienstverband, met uitgebreide logging en auditing.

Wet- en regelgeving, en internationale normen zoals ISO/IEC 27001 en NIST-frameworks, onderstrepen het belang van gecontroleerde toegangsrechten, zeker voor vertrouwelijke of persoonsgebonden gegevens. Het ontbreken van correct beheerde toegangsrechten verhoogt het risico op ongeautoriseerde toegang en misbruik.