tijdvoltooide

Tijdvoltoide is een taalkundig begrip dat verwijst naar een toestand of handeling die als voltooid wordt gezien ten opzichte van een referentietijd. In de taalkunde staat het voor de perceptie dat een gebeurtenis haar voltooiing heeft bereikt en daarmee een bepaald effect of relevance behoudt bij het referentiepunt.

In het Nederlands wordt voltooidheid meestal uitgedrukt via voltooide tijden, die worden opgebouwd met een hulpwerkwoord (hebben of zijn) en het voltooid deelwoord. Deze constructies markeren de voltooidheid van een handeling en geven aan dat deze handeling vóór de referentietijd is afgerond. Voorbeelden zijn de voltooid tegenwoordige tijd (ik heb gegeten) en de voltooid verleden tijd (ik had gegeten). De toekomstvoltooidheid wordt gevormd met hulpwerkwoord plus het voltooid deelwoord (ik zal/zal hebben gegeten, ik zal gegeten hebben).

Het concept van tijdvoltoide handelingen wordt vaak in verband gebracht met het verschil tussen voltooidheid en onvoltooidheid (of imperfectief). Een voltooide handeling kan, afhankelijk van de taal en het gebruikte aspect, de nadruk leggen op het resultaat van de handeling (het feit dat het voltooid is) in tegenstelling tot de duur of herhaling van de handeling.

Hoewel de term tijdvoltoide in sommige theoretische frameworks voorkomt, is in het standaard Nederlands vaker de notie van voltooidheid en het voltooid deelwoord en de voltooide tijden zelf de gangbare aanduiding. Het begrip helpt bij het vergelijken van hoe talen tijd en aspect combineren om de relatie tussen gebeurtenis en referentietijd uit te drukken.