tijdswaarneming

Tijdswaarneming is het psychologische en fysiologische vermogen om duur, volgorde en snelheid van gebeurtenissen waar te nemen. Het omvat kortetermijnschattingen van milliseconden tot minuten en langzamere ritmes zoals circadiane cycli. Tijdswaarneming is essentieel voor beweging, spraak, plannen en sociale interactie.

Neurologisch wordt tijdswaarneming geassocieerd met netwerken in de hersenen waaronder de basale ganglia, cerebellum, premotorische en frontale gebieden. Theoretische modellen noemen vaak een interne klok of oscillator, gecombineerd met geheugen- en aandachtssystemen; een bekend model is het scalair-tijdmodel (scalar timing theory). Neurotransmitters zoals dopamine beïnvloeden de snelheid van de interne klok en daarmee tijdsinschattingen.

Veel factoren beïnvloeden hoe tijd wordt ervaren: aandacht (tijd lijkt sneller bij hoge concentratie), emotie (angst kan tijd vertragen), fysiologische arousal, leeftijd, drugsgebruik en cultuur. Verschillende methoden meten tijdswaarneming, onder meer verbale schattingen, temporele reproductie, productietaak en bisectiontaken.

Veranderingen in tijdswaarneming treden op bij aandoeningen zoals Parkinson, ADHD, schizofrenie en depressie en worden gebruikt in klinisch onderzoek. Toepassingen van onderzoek naar tijdswaarneming bestaan uit verbetering van menselijke prestaties, ontwerp van interfaces en therapieën voor stoornissen die temporele verwerking aantasten.