steroidler

Steroidler, dört halkadan oluşan siklopentanoperhidrofenanthren çekirdeğine sahip organik bileşikler sınıfıdır. Bu temel yapı, steroidlere biyolojik olarak önemli bir rol veren güçlü bir fonksiyonellik sağlar. Steroidler endojen olarak vücutta üretilen hormonlar (androjenler, östrojenler, progestinler, glukokortikoidler, mineralokortikoidler) ile kolesterol gibi temel lipitleri de kapsar ve ayrıca sentetik türevleri de bulunur.

Steroidler iki ana gruba ayrılır: steroid hormonları ve steroid türevleriyle ilişkili diğer maddeler. Steroid hormonları, hedef dokularda gen ekspresyonunu düzenleyerek gelişim, üreme ve metabolizmayı etkiler. Anabolik steroidler olarak bilinen sentetik türevler ise kas protein sentezini artırmak amacıyla kullanılır; tıp alanında hipogonadizm, kilo kaybı ve bazı hastalıkların tedavisinde reçeteyle verilir. Spor dünyasında ise kötüye kullanımı risklidir.

Çoğu steroid, hücre içine geçerek çekirdekte bulunan nükleer reseptörlere bağlanır ve hedef genlerin transkripsiyonunu değiştirir. Bu mekanizma glukokortikoidlerin antiinflamatuar etkisini, bazı hormonların gelişimsel etkisini ve anabolik steroidlerin kas kütlesi üzerindeki etkisini açıklar.

Uzun süreli veya yüksek doz kullanımı karaciğer hasarı, kardiyovasküler risklerin artması, hormonal dengesizlikler, cinsiyet özelliklerinde değişim, ruh hali değişiklikleri ve bağımlılık gibi ciddi yan etkilere yol açabilir. Steroidler çoğu ülkede reçeteyle satılan ilaçtır; anabolik steroidler spor dallarında doping olarak yasaktır ve sıkı denetim altında tutulur.

Steroidlerin keşfi ve sentezi 20. yüzyıl boyunca gerçekleşmiştir. Testosteronun yapısal olarak ilk sentezlerinden biri 1930’larda yapılmıştır. Günümüzde steroidler, tıpta güvenli kullanımla antiinflamatuar tedaviler ve hormonal bozuklukların tedavisinde yer almaya devam eder; aynı zamanda düzenlenmiş kullanımla spor güvenliği açısından da önemlidir.