stateloos

Stateloos is de toestand waarin een persoon door geen enkele staat als onderdaan wordt beschouwd volgens diens staatswetgeving. Een stateloze heeft geen nationale identiteit en beschikt doorgaans niet over staatsburgerschap, waardoor hij of zij geen automatische rechten of bescherming geniet die aan inwoners en onderdanen verbonden zijn.

Stateloosheid ontstaat door hiaten in nationaliteitswetten, discriminatie, geboorte-registratieproblemen of veranderingen in staatsgrenzen. Voorbeelden zijn situaties waarin kinderen niet de juiste nationaliteit kunnen erven door geslachtsdiscriminatie, of waarin naturalisatie- of afstammingsregels iemand uitsluiten. Ook staatsopheffing, grensveranderingen of conflicten kunnen stateloosheid veroorzaken.

Stateloze mensen hebben vaak beperkte toegang tot basisrechten zoals werk, onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting. Ze kunnen zonder nationaal paspoort wel of niet vrij reizen en wonen, en lopen risico op detentie of uitzetting in sommige landen. Een stateloze kan ook moeilijk toegang krijgen tot juridische bescherming en politieke participatie. De status en behandeling variëren sterk per land.

Internationaal recht beveelt maatregelen tegen stateloosheid aan. De 1954 Convention Relating to the Status of Stateless Persons biedt bescherming aan stateloze personen, terwijl de 1961 Convention on the Reduction of Statelessness landen aanspoort oorzaken van stateloosheid aan te pakken, bijvoorbeeld door geboorteregistratie te verbeteren en de transmissie van nationaliteit te waarborgen.

Overheden kunnen stateloosheid verminderen door wetten aan te passen: automatische toekenning van nationaliteit bij geboorte of afstamming, toegankelijke naturalisatieprocedures en het beëindigen van discriminatie in nationaliteitswetgeving. Organisaties zoals UNHCR monitoren stateloosheid en adviseren over beleid en praktijken.

---