speekklieren

Speekklieren vormen een groep klieren die speeksel produceren en via de mondholte afgeven. Ze spelen een belangrijke rol bij spijsvertering, mondhygiëne en spreken. In de mond komen twee hoofdgroepen voor: de grote speekklieren (major) en de kleine speekklieren (minor). De drie grootste major speekklieren zijn de parotisklier (glandula parotidea) nabij het oor, de ondertongspeekklier (glandula submandibularis) onder de kaakhoek en de ondertongspeekklier (glandula sublingualis) onder de tong. Daarnaast bevinden zich talloze kleine speekklieren in de mucosa van de wangen, lippen, het gehemelte en de tong (labiale, buccale, palatine en linguale klieren).

Functie: speeksel bevochtigt en smeert voedsel, vergemakkelijkt slikken en start de vertering door enzymen zoals amylase. Het speeksel bevat buffers en mineralen en anti-microbiële componenten zoals lysozym en secretorieel IgA, die bijdragen aan mondgezondheid en bescherming tegen tandbederf en infecties.

Regulatie: speekselsecretie wordt hoofdzakelijk geregeld door het autonome zenuwstelsel. Parasympathische prikkeling verhoogt de productie en levert vochtiger speeksel; sympathische activiteit geeft minder volume maar viskeuzer speeksel. Innervatie verloopt via nervus VII (facialis) voor de submandibularis en sublingualis en via nervus IX (glossopharyngeus) voor de parotis.

Kliniek: veelvoorkomende aandoeningen zijn sialolithiasis (speekselstenen) met pijn en zwelling, sialadenitis (ontsteking van een speekklier) en het syndroom van Sjögren (auto-immuun). Tumoren komen vooral voor in de parotisklier; de meest voorkomende goedaardige tumor is pleomorf adenoom.