schijnzekerheid

Schijnzekerheid is een term uit de psychologie en risicocommunicatie die verwijst naar de illusie van zekerheid: mensen zijn overtuigd dat een uitkomst vaststaat, terwijl de onderliggende kansverdeling onzeker blijft of twijfelachtig is.

De term is samengesteld uit schijn (uiterlijk) en zekerheid, en duidt op het verschil tussen wat iemand meent te weten en wat objectief aannemelijk is. Het begrip wordt toegepast bij besluitvorming, risicobeoordeling en communicatie over onzekerheid.

Oorzaken zijn onder meer overconfidence bias, bevestigingsbias, en baserates neglect, evenals cognitieve simplificatie, framing van informatie en tijdsdruk. Deze factoren kunnen leiden tot een onjuiste interpretatie van beschikbare gegevens als voldoende bewijs.

Gevolgen zijn onder meer onderschatting van risico's, onvoldoende voorbereiding op onverwachte omstandigheden en gebrek aan flexibiliteit in planning. In beleid en financiën kan schijnzekerheid leiden tot verkeerde investerings- of beleidskeuzes.

Mitigatie omvat expliciete erkenning van onzekerheid, probabilistische analyses, scenario- en gevoeligheidsanalyses, en transparante communicatie over wat wel en niet bekend is.