schaken

Schaken is een strategisch bordspel voor twee spelers dat wordt gespeeld op een 8×8-bord met 64 velden, afwisselend licht en donker. Het doel is de koning van de tegenstander schaakmat te zetten. Aan het begin heeft elke speler zestien stukken: één koning, één koningin, twee torens, twee lopers, twee paarden en acht pionnen. Wit maakt de eerste zet en de partijen verlopen om de beurt.

Elk stuk heeft eigen bewegingen. De koning beweegt één veld in elke richting; de koningin kan onbeperkt horizontaal, verticaal en diagonaal bewegen; torens horizontaal of verticaal; lopers diagonaal; paarden maken een L-vorm en kunnen over andere stukken springen; pionnen bewegen één veld vooruit en slaan diagonaal. Op de eerste zet mag een pion twee velden vooruit bewegen. Pionnen promoveren wanneer ze de overkant bereiken. Speciale regels omvatten rokade (een koning- en torenkombinatie die onder voorwaarden van positie wisselt), en passant (een pion kan een tegenstander die twee velden vooruit zet, slaan alsof hij één veld vooruit was gegaan) en promotie van een gepromoveerde pion.

Tijdens de partij ontwikkelen spelers plan en tactiek. Schaak is wanneer een zet de koning onder dreiging zet; schaakmat eindigt de partij; pat, oftewel stal, is remise. Remise kan volgen uit onder meer akkoord tussen de spelers, drie opeenvolgende herhaling van zetten, of gebrek aan voldoende materiaal; in veel toernooien geldt ook de 50-zetregel. Tijdcontrole onderscheidt klassieke, rapid en blitzpartijen.

Geschiedenis en organisatie: Schaken vindt zijn oorsprong in het Indiase chaturanga uit circa de 6e eeuw en bereikte via Perzië (shatranj) en Europa het huidige spel. De moderne regels werden in de 19e eeuw gestandaardiseerd. Wereldkampioenschappen en ratinglijsten worden beheerd door FIDE. Het spel wordt wereldwijd gespeeld in clubs, op internet en in diverse toernooivormen.