proteolitycznym

Proteolityczny to przymiotnik używany w biologii i medycynie, odnoszący się do proteolizy, enzymatycznego rozkładu białek na krótsze peptydy lub aminokwasy. Proteoliza jest katalizowana przez proteazy (peptydazy), które rozcinają wiązania peptydowe w białkach. Proces ten może zachodzić wewnątrzkomórkowo lub na zewnątrz komórek i odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu białek, dojrzewaniu prekursorów białek (aktywacja zymogenów) oraz w regulacji szlaków biochemicznych.

Proteazy to zróżnicowana grupa enzymów. Mogą być klasyfikowane według miejsca działania (endopeptydazy rozcinające wewnętrzne wiązania peptydowe vs eksopeptydazy usuwające aminokwasy z końców), jak również według mechanizmu katalitycznego (proteazy serynowe, cysteinowe, asptrans, aspartylowe i metaloproteazy). W organizmie występują zarówno protezy trawienne (np. pepsyna, trypsyna, chymotrypsyna), jak i proteazy biorące udział w utrzymaniu jakości białek i sygnalizacji komórkowej, takie jak proteasom.

Proteoliza odgrywa rolę w rozwoju, odporności i regulacji procesów komórkowych. Regulowana proteolitycznie aktywacja lub inaktywacja prekursorów białek (zymogenów), degradacja uszkodzonych lub regulatorowych białek oraz przetwarzanie bodźców sygnałowych ma kluczowe znaczenie.

Zaburzenia proteolizy wiążą się z chorobami: w trakcie inwazji komórek nowotworowych matrix metalloproteinases (MMPs) odpowiadają za przebudowę macierzy pozakomórkowej; w chorobach neurodegeneracyjnych nieprawidłowe przetwarzanie białek może prowadzić do odkładania złogów i obumierania neuronów. Proteoliza podlega ścisłemu regułowaniu poprzez inhibitory, aktywację zymogenów i lokalizację subkomórkową.

W medycynie i badaniach proteolityczne procesy są często celem terapii. Inhibitory proteaz, w tym inhibitory proteazy HIV oraz inhibitory metaloproteinaz, są używane w leczeniu różnych chorób. Termin proteolityczny odnosi się do enzymów lub procesów o funkcji proteolitycznej i pojawia się w kontekście biologii, medycyny oraz biotechnologii.