prooiestaat

Prooiestaat is een concept uit de politieke economie dat een staat beschrijft waarin de heersende elites staatsmiddelen onttrekken aan de samenleving door predatie en coercie, in plaats van publieke goederen te leveren en een rechtsstatelijke orde te garanderen. De term benadrukt een regime waarin de staat primair dient als instrument voor eigenbelang en de belangen van een kleine elite, eerder dan als middel voor brede welvaart. In de literatuur wordt het vaak gepositioneerd tegenover inclusieve of ontwikkelingsstaten.

Kenmerken van een prooiestaat zijn onder meer een zwakke of selectieve rechtsstaat, weinig transparantie en verantwoording, elite capture van politieke en bureaucratische instellingen, uitgebreide patronage en corruptie, en de neiging om natuurlijke hulpbronnen of staatsbedrijven op te nemen in particuliere netwerken. Belastingheffing en begrotingsprocessen zijn vaak gericht op afpersing of wederzijdse gunsten tussen elites, in plaats van op algemene belastinggrondslag en investeringen in publieke goederen.

Mechanismen omvatten staatskapitalisme en monopolisering van economische activiteiten, nepotisme en clientelisme, budgettaire verspilling of misallocatie, en de uitbuiting van publieke middelen ten bate van de heersende groep. Door deze praktijken ontstaan risico’s voor economische uitvoering, investeringsklimaat en rechtszekerheid.

Gevolgen zijn onder meer trage economische ontwikkeling, grote inkomensongelijkheid, verzwakte openbare dienstverlening en legitimiteitscrisis, soms gepaard met migratie en politieke instabiliteit. Het concept is verwant aan kleptocratie en extractieve instituties, en wordt gebruikt om regimes te verklaren waarin staatsmacht misbruikt wordt ten koste van brede welvaart.

Zie ook: kleptocratie, extractieve instituties, predatory governance.