patiëntenkunnen

Patiëntenkunnen is een concept in de gezondheidszorg dat de mate beschrijft waarin patiënten in staat zijn deel te nemen aan hun eigen zorg, informatie te begrijpen en weloverwogen beslissingen te nemen. Het benadrukt het vermogen van patiënten om te communiceren met zorgverleners, instructies te interpreteren, zelfzorgtaken uit te voeren en actief bij te dragen aan beslissingen over behandeling.

Hoewel patiën­tenkunnen als samenstelling begrijpelijk is, komt het begrip in de praktijk vooral terug binnen bredere thema’s als patiëntgerichtheid, empowerment en gedeelde besluitvorming. Het sluit aan bij initiatieven voor zelfmanagement en participatie in zorgplannen en wordt gebruikt om de kwaliteit van zorg en de effectiviteit van educatie en ondersteuning te evalueren.

Factoren die patiën­tenkunnen beïnvloeden, zijn onder andere gezondheidsvaardigheden (lees- en begrijpend lezen, numeriek inzicht), taal en culturele achtergrond, cognitieve en lichamelijke mogelijkheden, emotionele toestand en de ondersteuning uit het sociale netwerk en de zorgomgeving.

Toepassingen omvatten het ontwerpen van begrijpelijke informatie en beslissingsondersteuning, training van zorgverleners in communicatie, en zorgpaden die zelfmanagement en follow-up vergemakkelijken. Het meten van patiën­tenkunnen gebeurt vaak met patiëntgerelateerde instrumenten die een enablement- of activation-score opleveren, zodat interventies en zorgtrajecten geëvalueerd kunnen worden.

Kritisch gezien dient het concept te worden ingezet ter ondersteuning van patiënten en niet tot schuldtoewijzing; het doel is zorg op maat te organiseren zodat meer patiënten kunnen deelnemen aan en grip krijgen op hun zorg.

Zie ook: patiëntparticipatie, gedeelde besluitvorming, gezondheidsvaardigheden, zelfmanagement, patiëntenempowerment.