ordelijk

Ordelijk is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands met de betekenis ‘in orde gebracht, met een duidelijke structuur; systematisch; netjes’. Het wordt gebruikt voor dingen, processen en gedrag die volgens een consistente ordening of regels zijn georganiseerd. In tegenstelling tot netjes, dat vaker de netheid of schoonheid van uiterlijk beschrijft, legt ordelijk de nadruk op de orde en methodiek achter de opstelling.

Etymologie en verwante termen: ordelijk is afgeleid van orde (orde, opvolging) met het achtervoegsel -lijk, vergelijkbaar met het Duitse ordentlich en het Engelse orderly. Het woord verschijnt in middeleeuwse en vroegnieuwse teksten als beschrijving van iets dat volgens vaste regels wordt uitgevoerd.

Gebruik en nuances: ordelijk kan verwijzen naar een fysieke ordening (een ordelijke stapel boeken), maar ook naar abstracte structuren (een ordelijk proces, een ordelijk archief). Synoniemen zijn geordend, systematisch, gestructureerd; antoniemen zijn chaotisch, rommelig, ongeordend. In praktische taalgebruik ligt de nadruk vaak op het naleven van regels en het behoud van consistentie.

Nomen en voorzetselgebruik: de afgeleide nominale vorm ordelijkheid verwijst naar de eigenschap van orde en netheid, bijvoorbeeld “de ordelijkheid van het archief” of “ordelijkheid in de administratie”. Veelvoorkomende combinaties zijn onder meer een ordelijke indeling, een ordelijke volgorde en ordelijk werken.

Zie ook: netheid, geordend, orde, systematiek. De term wordt in zowel alledaags taalgebruik als formele beschrijvingen toegepast, bijvoorbeeld in administratieve, data-gerelateerde of organisatorische contexten.