onoplosbaarheid

Onoplosbaarheid is de eigenschap van een stof om in een bepaald oplosmiddel nauwelijks oplosbaar te zijn. In de chemie wordt oplosbaarheid meestal uitgedrukt als de maximale hoeveelheid stof die bij een gegeven temperatuur in een hoeveelheid oplosmiddel kan oplossen. De term geldt altijd voor een specifiek oplosmiddel; een stof die in water slecht oplosbaar is, kan in een ander oplosmiddel wel oplossen. Ook kan een stof sparingly soluble zijn, wat betekent dat er een zekere, maar zeer kleine hoeveelheid kan oplossen.

Oplossen ontstaat uit een evenwicht tussen de energie die nodig is om het kristal te breken (roosterenergie) en de energie die vrijkomt wanneer deeltjes met het oplosmiddel intermoleculaire interacties aangaan (hydratering- of oplosenergie). Als de roosterenergie hoger blijft dan de interactie met het oplosmiddel, blijft de stof grotendeels onoplosbaar. De oplosbaarheid kan veranderen met temperatuur; voor vele zouten neemt ze toe bij hogere temperatuur, maar bij andere stoffen kan ze afnemen. Ook pH en de aanwezigheid van andere ionen kunnen de oplosbaarheid beïnvloeden.

Veel voorkomende voorbeelden van onoplosbare stoffen in water bij kamertemperatuur zijn calciumcarbonaat (CaCO3), bariumsulfaat (BaSO4) en zilverchloride (AgCl). Het begrip blijft echter solventafhankelijk: een stof die onoplosbaar is in water kan in organische oplosmiddelen wél oplossen, en andersom.

Toepassingen van onoplosbaarheid spelen een belangrijke rol in precipitatie- en kristallisatieprocessen, medicijnontwikkeling en milieuwetenschappen. De oplosbaarheid van zouten wordt vaak gekarakteriseerd met paramaters als het oplosbaarheidsproduct (Ksp) in waterige oplossingen.