onbepaaltheid

Onbepaaltheid is een term uit de linguïstiek die verwijst naar de eigenschap van een zinsdeel om naar een referent te verwijzen die niet specifiek bekend of geïdentificeerd is. Indefinites onderscheiden zich zo van bepaalbare of definite referenties, waarbij de identiteit van het referent vaak wel bekend of afdoenlijk is.

In het Nederlands wordt onbepaaltheid meestal tot uitdrukking gebracht met het onbepaald lidwoord een, zoals in een man loopt buiten, of door het gebruik van onbepaalde voornaamwoorden zoals iemand en iets, zoals in Er klopt iemand aan of Iemand belt me terug. Daarnaast kunnen meervoudige referenties zonder lidwoord onbepaald blijven, bijvoorbeeld boeken liggen op tafel of kinderen spelen buiten, afhankelijk van de context. Indefinites kunnen een nieuw referent in de discourse introduceren en dragen vaak een existentialistische interpretatie: er is iemand, er ligt een boek.

Indefinites vervullen uiteenlopende functies: ze introduceren nieuw informatiebronnen, ze dragen bij aan de discursieve structuur en kunnen in zinsverband met negatie of modale hulpwerkwoorden variëren in hun scope. Daarnaast bestaan er specifieke indefinites als vormwoorden “iemand”, “iets” en soortgelijke pronominalen die naar onbepaalde personen of dingen verwijzen. De uitdrukking van onbepaaltheid verschilt per taal; sommige talen hebben duidelijke indefinate morfemen, andere talen hebben enkel context en woordvolgorde nodig om indefinitheid te markeren.