nietextensiviteit

Nietextensiviteit is een term die in meerdere disciplines wordt gebruikt om een eigenschap te beschrijven waarbij een grootte van een systeem niet eenvoudigweg de som is van de bijdragen van de delen. In tegenstelling tot extensieve eigenschappen, die lineair schalen met de grootte van het systeem, blijft bij nietextensieve systemen de somregel ongeldig vanwege interacties, lange-afstandskrachten, fragmentaire structuren of onderlinge afhankelijkheden tussen onderdelen.

In de natuur- en scheikundige sciences speelt nietextensiviteit vooral een rol bij entropie en andere toestandsfuncties. Een bekend voorbeeld komt uit de niet-extensieve statistiek (zoals Tsallis-statistiek), waar de entropie van een samengesteld systeem A ∪ B in het algemeen niet gelijk is aan de som van de entropieën van A en B. Alleen in specifieke gevallen (bijvoorbeeld bij de standaard Boltzmann–Gibbs-entropie of onder beperkte factoren) herstelt zich additiviteit. Nietextensieve modellen worden toegepast bij systemen met lange-afstandsinteracties, fractale structuren, turbulentie, of niet-ergodische dynamiek, waar de gehele toestand meer is dan de som van afzonderlijke delen.

In informatieleer en complexiteitswetenschappen verwijst nietextensiviteit naar meet- en informatie-eigenschappen die niet lineair schalen met de grootte of met de mate van onderlinge afhankelijkheid tussen componenten. Zulke benaderingen worden gebruikt om netwerken, anomalie­diffusie en andere collectieve verschijnselen te modelleren waarin relaties tussen onderdelen de somverhouding veranderen.

Terminologie kan per vakgebied variëren; in sommige contexten spreekt men van niet-extensive of niet-extensieve eigenschappen, terwijl andere disciplines extra algemene kaderwerken gebruiken om additiviteit te bestuderen en te modelleren.