nietdeductieve

Nietdeductieve, in het Nederlands vaak aangeduid als niet-deductieve redenering, verwijst naar vormen van logisch redeneren waarbij de conclusie niet met absolute zekerheid uit de premissen volgt. In tegenstelling tot deductieve redenering, waarbij de conclusie zeker waar is als de premissen waar en de logica geldig is, levert niet-deductief redeneren aannemelijk bewijs, plausibiliteit of waarschijnlijkheid op. Het is een gangbare manier van redeneren in zowel dagelijkse gesprekken als wetenschappelijke praktijk, waar zelden of nooit absolute zekerheid bestaat.

Belangrijke vormen van niet-deductief redeneren zijn onder meer inductie, abductie en redeneren op basis van analogieën en probabilistische aannames. Inductie generaliseert op basis van waarnemingen of experimenten, bijvoorbeeld “alle zwanen die ik heb gezien zijn wit, dus alle zwanen zijn wit.” Abductie zoekt naar de meest waarschijnlijke verklaring voor een verzameling feiten, bijvoorbeeld “de straat is nat; het heeft geregend.” Analogie redenering kiest op basis van overeenkomsten tussen situaties en treft een plausibele conclusie. Probabilistische redenering gebruikt kansmodellen om waarschijnlijkheden voor conclusies te geven, vaak met behulp van statistiek of Bayesianische methoden.

In de wetenschap en epistemologie wordt niet-deductieve redenering gewaardeerd om flexibiliteit en praktische toepasbaarheid, maar ze kent ook risico’s zoals bias, overgeneralizatie en onzekerheid. Nauwkeurigheid en verifieerbaarheid hangen samen met de kwaliteit van de onderliggende gegevens, de sterkte van de associaties en de kansmodellen die worden toegepast.