metadatastandaarden

Metadatastandaarden zijn afspraken en modellen die bepalen hoe metadata over digitale bronnen worden beschreven, uitgewisseld en beheerd. Metadata beschrijven kenmerken zoals titel, maker, datum, formaat en rechten, zodat bronnen vindbaar, bruikbaar en op de lange termijn bewaard kunnen blijven. De standaarden onderscheiden vaak descriptieve metadata (inhoudsbeschrijving), administratieve metadata (rechten, provenance, beheer) en structurele metadata (relaties tussen bestanden).

Ze worden toegepast in diverse contexten, zoals bibliotheken, archieven, musea, wetenschappelijke datasets en geodata, maar ook voor webpagina’s en educatief materiaal. Doel is onder meer interoperabiliteit, hergebruik en effectieve beheerprocessen mogelijk maken, evenals eenduidige interpretatie door systemen en gebruikers.

Bekende voorbeelden zijn onder andere Dublin Core, een beknopte set elementen die breed inzetbaar is; MARC en MODS voor bibliotheekcatalogisering; METS voor het verpakken van digitale objecten met bijbehorende metadata; PREMIS voor bewaringsmetadata; ISO 19115 en ISO 19139 voor geografische informatiemetadata; IEEE Learning Object Metadata (LOM) voor onderwijsmaterialen; en vocabularia zoals Schema.org voor webinhoud. Daarnaast bestaan er gespecialiseerde standaarden en implementaties voor specifieke domeinen en tooling.

Organisatie en governance vindt doorgaans plaats via instellingen zoals het Dublin Core Metadata Initiative (DCMI), ISO, W3C, en nationale bibliotheken of archieven. Het gebruik van crosswalks en mappings tussen standaarden bevordert interoperabiliteit, net als het gebruik van gecontroleerde vocabularia en taxonomieën.

Implementatie vereist zorgvuldige planning, kwaliteitsbeheer en tooling. Uitdagingen zijn onder meer inconsistenties in terminologie, variatie tussen domeinen, kosten van onderhoud, versiebeheer en afstemming op bruikbaarheid, vindbaarheid en langetermijnbehoud.