marktontwerpen

Marktontwerpen is een vakgebied binnen de economische wetenschappen dat zich richt op het ontwerpen van de regels, procedures en instellingen waardoor markten efficiënter, eerlijker of stabieler kunnen functioneren. Het combineert theorie uit speltheorie en mechanism design met empirische evaluatie en beleidsmatige implementatie.

De kernvraag is hoe prikkels zodanig kunnen worden ingericht dat deelnemers gedrag vertonen dat de gewenste uitkomsten bevordert, zelfs wanneer zij zelf voordeel verwachten van anders handelen. Belangrijke concepten zijn incentive compatibility, vrijwillige deelname en individuele rationaliteit, en het idee van stabiele uitkomsten via matchingtheorie. Mechanismen die marktontwerpers ontwerpen omvatten veilingen, toewijzings- en ruilsystemen en andere toewijzingsprocedures.

Historisch gezien vindt marktontwerp zijn wortels in de theorie van stabiele matching en de ontwikkeling van mechanism design in de tweede helft van de twintigste eeuw; sleutelfiguren zijn Lloyd S. Shapley en Alvin E. Roth. Roth en Shapley ontvingen in 2012 de Nobelprijs voor economie voor hun bijdragen aan marktontwerp.

Toepassingen variëren van schooltoewijzing en residentiële matching tot toewijzing van organen (kidney exchanges) en veilingen voor spectrum en andere publieke middelen. De onderzoeksmethodologie omvat theoretisch ontwerp, experimentele en veldstudies, en samenwerking met overheden en instellingen voor beleidsimplementatie.

In de Nederlandse en internationale praktijk speelt marktontwerp een centrale rol bij het verbeteren van allocatie en prikkelstructuren in onderwijs, gezondheidszorg, energie en de communicatiesector.