ligatieven

Ligatieven is een term die in de chemie gebruikt wordt om verwijzing te maken naar liganden, de atoom- of moleculaire soorten die aan een centraal atoom of ion binden om een coördinatiecomplex te vormen. Binding vindt meestal plaats door donatie van één of meer paar electrons door een donatoratoom naar het metaalcentrum, waardoor een coördinatiebinding ontstaat. Ligatieven verschillen in denticiteit: monodentate ligatieven binden via één donoratoom (bijvoorbeeld water, NH3, Cl−); multidentate ligatieven binden via twee of meer donoratomen en vormen vaak chelataalringen, wat de stabiliteit vergroot (chelatie-effect).

Enkele gangbare ligatieven zijn water, ammoniak, halogenen zoals chloride en cyanide, en organo-zelfstandige ligatieven zoals ethyleendiamine (en) en EDTA. Chelerende ligatieven zoals EDTA binden via meerdere punten en geven zeer stabiele complexen. De sterkte en aard van de binding worden beschreven met stabiliteits- of formatieconstanten, terwijl de kinetiek van binding en labiliteit van het complex bepalend kan zijn voor toepassingen.

In de vakliteratuur wordt vaker gesproken over liganden dan over ligatieven; ligand of liganden zijn de gebruikelijke termen in moderne Dutch, terwijl ligatieven als oudere of regionale variant van toepassing kan zijn. Ligatieven spelen een centrale rol in coördinatiechemie, katalyse, bioinorganische chemie en medicinale chemie, waar zij de reactiviteit, selectiviteit en stabiliteit van vele metalen complexen bepalen.

Zie ook: coördinatiechemie, chelaat, denticiteit, chelaatwerking, stabiliteitsconstante.