landschapsschetsen

Landschapsschetsen zijn korte, snelle tekeningen of studies van een landschap die kunstenaars maakten om een scène vast te leggen of als oefening voor een latere, vaak grotere schilderij. Doel is het vastleggen van de indruk van licht, atmosfeer, ruimtelijke verhoudingen en compositie; details zijn vaak rudimentair. Snelheid en directheid typeren de praktijk.

Ze worden meestal op locatie gemaakt (en plein air avant la lettre) met houtskool, potlood, inkt, penseel met wassing of aquarel, op klein formaat papier of karton. Soms bevatten ze notities over temperatuur, tijd van de dag, stand van de zon en onderdelen van de horizon.

Historisch gezien speelden landschapsschetsen een belangrijke rol in de Nederlandse schilderkunst van de vroegmoderne periode, vooral in de 17e eeuw. Kunstenaars als Jacob van Ruisdael en Jan van Goyen produceerden enorme hoeveelheden schetsen die als basis dienden voor definitieve paneel- of doekwerken. De schetsen geven inzicht in de werkwijze, in de studie van lichtval en in de ontwikkeling van landschapscompositie. In de 18e en 19e eeuw bleven zulke schetsboeken in gebruik, onder invloed van de romantische waardering voor natuur en buitenlucht schilderen.

Vandaag zijn landschapsschetsen te vinden in vele Europese musea en verzamelingen; ze worden bestudeerd als bron voor tekenkunst, atelierpraktijk en de geschiedenis van landschapsschilderkunst. Ze geven een venster op hoe kunstenaars de wereld benaderden voordat zij een definitief werk realiseerden.