klooster

Klooster is een gebouw en een gemeenschap waarin monniken of nonnen wonen en een religieus leven leiden. Het woord komt uit het Latijn claustrum via het oud-Franse cloistre en verwijst naar een afgesloten, beschutte ruimte rondom een binnenplaats of cloister. Een klooster functioneert als een self-supporting gemeenschap waar gebed, werk en studie centraal staan.

In de meeste katholieke kloosters nemen de bewoners geloften aan, vaak armoede, kuisheid en gehoorzaamheid. Het dagelijkse ritme is gewijd aan liturgie en gebed, afgewisseld met arbeid zoals landbouw, handwerk of onderwijs. Kloosters vervullen daarnaast vaak maatschappelijke taken zoals ziekenzorg, opvoeding, bibliotheekonderhoud en pelgrimsopvang. Bekende kloosterordes zijn onder meer de Benedictijnen, Cisterciënzen, Augustineinen en Kartuizers, elk met eigen regels en kenmerken.

Historisch kregen kloosters in Europa een belangrijke culturele en economische functie. In de middeleeuwen fungeerden abdijen en kloosters als centra van religie, studie, kunst en landbouw en speelden ze een sleutelrol in de verspreiding van kennis. In latere perioden leidden hervormingen en secularisatie tot veranderingen in bezit en functioneren; veel kloosters verdwenen, werden herbestemd of gingen verder als actieve religieuze gemeenschappen. Tegenwoordig bestaan er actieve kloosters en gebouwen die zijn omgevormd tot retraitecentra, musea, onderwijsinstellingen of wooncomplexen.

Verschillende vormen bestaan naast elkaar: de abdij (met een abt of abdis aan het hoofd), de priorij (prior of abdis) en het convent (meestal voor vrouwenkloosters). Architectuur van kloosters kent vaak een centraal gelegen kloostergang rond een binnenplaats, met de kloosterkapel, refter, dormitorium en scriptorium als kenmerkende onderdelen.