klassewisseling

Klassewisseling is een taalkundig fenomeen waarbij een woord van de ene woordklasse naar de andere verschuift, vaak zonder of met minimale morfologische verandering. Het gaat om een herclassificatie van de woordfunctie in de zin, bijvoorbeeld van zelfstandig naamwoord naar werkwoord of van werkwoord naar zelfstandig naamwoord. Klassewisseling kan op meerdere manieren plaatsvinden, zoals door zero-derivation (conversie) waarbij de vorm gelijk blijft maar de functie verandert, of door semantische verschuiving die aanleiding geeft tot andere grammaticale gebruikswijzen.

Een veel voorkomende vorm is conversie, waarbij een woord zonder affixen een nieuwe syntactische rol krijgt. Zo kan een woord dat normaal als zelfstandig naamwoord voorkomt ook als werkwoord worden gebruikt, afhankelijk van de context. Voorbeelden uit het Nederlands en het Engels illustreren dit verschijnsel: in het Nederlands kan een woord zoals fietsen zowel als zelfstandig naamwoord (de fietsen) als werkwoord (ik fiets elke dag) voorkomen; het woord wandelen kan directe nominalisatie opleveren met het zinsdeel “het wandelen is aangenaam.” Een ander bekend voorbeeld is het gebruik van merknamen als werkwoorden, zoals googelen/Google, waar een normale eigenschap van een eigennamensysteem wordt overgenomen als werkwoord.

Klassewisseling is relevant voor de studie van morfologie en syntax, omdat het laat zien hoe talen flexibiliteit in woordvorming en zinsbouw toepassen. Het benadrukt ook hoe betekenis en grammaticale functie met elkaar in wisselwerking staan. Zie ook conversie, functional shift en woordvorming in de taalkunde.