gebruiksrelatie

Een gebruiksrelatie is een concept uit linguïstiek, lexicografie en terminologie dat de relatie beschrijft tussen een woord of begrip en de contexten waarin het praktisch gebruikt wordt. Het richt zich op hoe taal in werkelijkheid functioneert, niet alleen op wat een term letterlijk betekent. Derhalve omvat een gebruiksrelatie pragmatische aspecten zoals register, vakgebied, teksttype en de gebruikelijke collocaties die samenhangen met een bepaalde term.

In de praktijk wordt een gebruiksrelatie gebruikt om aan te geven in welke domeinen en onder welke voorwaarden een term geschikt is. Een woord kan meerdere gebruiksrelaties hebben die variëren per context; zo kan een term in verschillende situaties verschillende betekenissen of connotaties oproepen. Voorbeelden: de term “bank” heeft een gebruiksrelatie met het financiële domein (geld, lening, rekening) en een andere met het meubeldomein (zitmeubel); in een geografische context kan “bank” verwijzen naar de oever van een rivier. Deze verschillen zijn belangrijk voor correct taalgebruik, interpretatie en zoek- en studieactiviteiten.

Toepassingen van het concept zijn onder meer lexicografie en termenbeheer (waarbij gebruikscontexten helpen bij het bepalen van afbakening en definities), informatie- en tekstanalyse (voor betere semantische zoekresultaten en disambiguatie), en natuurlijke taalverwerking (voor modellering van gebruiks- en contextpatronen). Door gebruiksrelaties expliciet te maken, kunnen woorden beter worden ingezet, gelezen en geïnterpreteerd in verschillende domeinen en communicatiesituaties.

Zie ook: semantische relaties, polysemie, collocatie, register en domeinspecificiteit.