eindimensionale

Einddimensionale is een term die aangeeft dat iets één ruimtelijke dimensie heeft. In de wiskunde en de natuurkunde wordt daarmee verwezen naar objecten of systemen die zich beperken tot een lijn of een kromme, in tegenstelling tot tweedimensionale vlakken of driedimensionale volumes. Een einddimensionale ruimte bevat dan ook maar één onafhankelijke parameter om een positie te beschrijven.

In de meetkunde verwijst men naar einddimensionale objecten zoals lijnen, krommen en andere 1D-figuren. In de context van manifolde is een einddimensionaal object een ruimtelijk object met dimensie één, bijvoorbeeld een lijn of een cirkel die lokaal als één-parameterfamilie kan worden beschreven. Een veelgebruikt idee is dat van objecten die langs één variabele variëren.

In de natuurkunde worden einddimensionale modellen gebruikt om beweging, golven en kwantumverschijnselen te beschrijven langs een enkel pad of lijn. Voorbeelden zijn de golfvergelijking langs een touw, staande golven en kwantummechanica in één dimensie, zoals het deeltjes-in-doos-probleem. Daarnaast spelen einddimensionale modellen een rol bij theoretische constructies zoals snaren in de snaartheorie, waar de basisobjecten eenone-dimensionaal zijn.

Het begrip staat in contrast met hogere dimensies (tweedimensionaal, driedimensionaal) en met oneindig-dimensionale ruimten die voorkomen in functionaalanalyse en sommige takken van de kwantumveldentheorie. In onderwijs- en vakdidactiek wordt einddimensionaliteit vaak gebruikt om leerlingen en studenten de opbouw van dimensies bij te brengen.

Zie ook: dimensies, 1D-ruimte, lijn, kromme, kwantummechanica.