doorgrijpen

Doorgrijpen is een Nederlands werkwoord met de betekenis van volledig begrijpen of doorgrijpen wat de essentie, waarheid of achterliggende motieven van iets zijn. Het kan verwijzen naar het begrijpen van een concept, probleem of tekst, maar ook naar het doorzien van iemands ware bedoelingen of façades. Het is meestal transitief gebruikt: iemand/iets doorgrijpen.

Etymologisch komt het woord van door (through, doorheen) en grijpen (grijpen, grijpen naar iets). De figuurlijke betekenis ontstaat uit de gedachte dat men door iets heen grijpt om de kern of waarheid te raken. Het is een vaste samenstelling die in het moderne Nederlands veel voorkomt.

Gebruik en nuance: doorgrijpen legt nadruk op diep inzicht en accuratesse. Het kan zowel in analytische contexten worden gebruikt, zoals onderzoek, literatuurkritiek en psychologie, als in alledaagse taal wanneer iemand iemands bedoelingen of de kern van een zaak doorziet. Het heeft een gelijkenis met doorzien, maar doorgrijpen legt vaak meer nadruk op de interne logica of motivatie achter wat zichtbaar is.

Voorbeelden: De onderzoeker kon het motief van de dader doorgrijpen. De criticus kon doorgrijpen wat het thema van de tekst werkelijk betekent. De verslaggeving probeerde te doorgrijpen wat achter de publieke verklaringen schuilging en wat de kern van de kwestie was.

Zie ook: begrijpen, begrip, inzicht, doorzien, interpretatie.