burgrechten

Burgrechten is een historisch begrip dat de privileges en bevoegdheden beschrijft die aan een stad of vesting door een hogere autoriteit werden verleend. In de middeleeuwen en vroegmoderne tijd kregen steden vaak eigen jurisdictie en economische prerogatieven waardoor zij een zekere mate van zelfbestuur konden uitoefenen. Het begrip verwijst zowel naar de status van de stedelijke gemeenschap als naar de rechten van de inwoners, de burgerechten.

Een typische set burgrechten omvatte het recht tot zelfbestuur, met een eigen magistratuur (bijvoorbeeld een burgemeester en schepenen), het voeren van eigen rechtspraak en het innen van eigen belastingen. Daarnaast kwamen economische privileges zoals garantie van marktrechten, het organiseren van markten en jaarmarkten, en soms aanspraken op tolheffing of muntrechten. Ook kon de aanleg en verdediging van de stedelijke omwalling, stadsrechten of exempties van bepaalde feodale lasten deel uitmaken van de rechten. Vaak werd zo’n rechtencharter vastgelegd in een oorkonde of door bevestiging van de vorst.

De toekenning van burgrechten gebeurde doorgaans als ruil voor loyaliteit, militaire bijstand of economische voordelen die de stad kon leveren. Met de opkomst van centralere staten in de vroegmoderne tijd nam de autonomie van steden af en werden veel privileges geleidelijk gereguleerd binnen nationale rechtsorden. In moderne tijden worden burgrechten vooral gezien als historisch fenomeen en erfgoed, hoewel sommige steden in hun identiteit nog verwijzen naar deze oude rechten en tradities. In verschillende regio’s (zoals de Nederlanden en het Heilige Roomse Rijk) bestaan varianten van burgrechten die samenhangen met stedelijke ontwikkeling en bestuur.