betekenisverschijnsel

Betekenisverschijnsel is een term die in de taalkunde en de filosofie wordt gebruikt om een verschijnsel van betekenis aan te duiden. Het verwijst naar de manieren waarop betekenis ontstaat, wordt geïnterpreteerd, verandert en in communicatie wordt gemanifesteerd. Het is geen strikt gedefinieerde vakterm met vaste criteria; het fungeert eerder als een breed, paraplubegrip dat in verschillende contexten verschillende invullingen kan hebben.

Het begrip bestrijkt meerdere niveaus van taal en tekens: van woordbetekenis en zinsbetekenis tot context en pragmatische interpretatie. In de semantiek gaat het over wat woorden betekenen; in de pragmatiek over hoe context, bedoeling en conventies de interpretatie sturen. Betekenisverschijnselen omvatten onder meer polysemie, metaforische werking, betekenisverschuiving door gebruik en hoe verwijzingen in context worden geïnterpreteerd.

Onderzoeksmethoden variëren van formele modellen van betekenis en cognitieve benaderingen tot corpusanalyses en psycholinguïstische experimenten. Het onderwerp komt vaak aan bod in studies over taalgebruik in alledaagse communicatie, literatuur, media en interculturele communicatie, en wordt soms cross-linguïstisch onderzocht.

Relaties met andere begrippen zijn onder meer semantiek, pragmatiek en semiotiek. Theorieën verschillen in hoe zij betekenis benaderen: als referentie, conceptuele inhoud, of als product van gebruik en sociaal handelen.

Zie ook: semantiek, pragmatiek, semiotiek, cognitieve taalkunde.