betekenisverschuiving

Betekenisverschuiving (semantische verschuiving) is een proces waarbij de betekenis van een woord of uitdrukking in de loop der tijd verandert. Zulke verschuivingen treden op door taalcontact, veranderende maatschappelijke opvattingen, technologische ontwikkelingen en interne analogische processen binnen een taalgemeenschap.

Veelvoorkomende vormen zijn: verruiming (breder bereik van betekenis), vernauwing (versmallen van het bereik); connotatieve verschuiving (verandering in gevoelswaarde, vaak positief of negatief); verschuiving in evaluatieve lading (pejoratie of amelioratie). Ook metaforische of metonymische verschuivingen spelen een rol, bijvoorbeeld wanneer een woord in figuurlijke betekenissen gebruik raakt.

Oorzaken van betekenisverschuiving zijn onder andere metaforische overdracht, analogie, vereenvoudiging van taal, taalcontact en beïnvloeding door massamedia en internet. Taalontwikkelingen gebeuren doorgaans geleidelijk, maar kunnen door snelle sociale veranderingen of technologische nieuwten sneller verlopen.

Onderzoek en toepassingen: taalkundigen bestuderen betekenisverschuiving diachronisch; bronnen zijn onder meer etymologische woordenboeken, corpora en lexicografische studies. De vaststelling van verschuivingen is van belang voor lexicografie, taalonderwijs en natuurlijke taalverwerking, omdat betekenissen en gebruikspatronen daarmee veranderen.

Samenvattend biedt betekenisverschuiving inzicht in hoe talen zich aanpassen aan nieuwe sociale realiteiten en communicatieve behoeften, en hoe woorden door de tijd heen nieuwe ladingen kunnen krijgen.