betapartikel

Een betapartikel is een elektron (β−) of een positron (β+) die wordt uitgezonden bij β-verval van een atoomkern. Bij β−-verval verandert een neutron in een proton, een elektron en een antineutrino; bij β+-verval verandert een proton in een neutron, een positron en een neutrino. Deeltjes hebben een geringe massa en dragen respectievelijk een negatieve of positieve elektrische lading. Het β-spectrum is continu, omdat de totale energie wordt verdeeld tussen het betadeeltje, het neutrino en, bij β−, de recoil van de kern.

Interactie met materie: betapartikelen veroorzaken ionisatie en excitatie; bij hogere energie treden ook bremsstrahlung op. Ze hebben in materie beperkte doordringing en kunnen relatief eenvoudig worden tegengehouden door dunne materialen; bij hogere energie is zwaarder shielding nodig. In de biologie kunnen β-deeltjes weefsel beschadigen en leveren zij een lokale stralingsdosis, terwijl hun doordringing over het algemeen beperkter is dan die van gammastraling.

Detectie en meting: β-straling wordt gemeten met Geiger-Mäller-tellers, scintillators of beta-spectrometers. De detectie-efficiëntie is afhankelijk van de energie van de deeltjes en de gebruikte detector.

Toepassingen en veiligheid: β-emitterende isotopen worden veel gebruikt in medische therapie en als tracers, en in sommige radiometrische dateringsmethoden zoals koolstof-14. Veiligheidsmaatregelen richten zich op het voorkomen van inname of inhalatie van radionucliden; shielding en gecontroleerde hantering zijn essentieel vanwege de stralingsafgifte.

---