betalactamen

Betalactamen zijn een groep antibiotica die wordt gekenmerkt door het beta-lactam ring in hun chemische structuur. Ze zijn bactericidal en werken door de synthese van de bacteriële celwand te verstoren, waardoor micro-organismen uiteindelijk celletjesdood ondergaan. De groep omvat de hoofdsubgroepen penicillines, cefalosporines, karbapenems en monobactams.

De werkingswijze berust op binding aan penicillin-binding proteins (PBPs) die betrokken zijn bij de peptidoglycaancrosslinking in de celwand. Door deze remming ontstaat defective celwand en lysis van de bacterie. Subgroepen variëren in spectrum: penicillines richten zich op veel Gram-positieve bacteriën en enkele Gram-negatieve; cefalosporines bieden steeds bredere dekking; karbapenems hebben een zeer breed activiteitsspectrum; monobactams (zoals aztreonam) zijn vooral actief tegen Gram-negatieve bacteriën. Veel beta-lactamen kunnen worden gecombineerd met bèta-lactamaseninhibitors zoals clavulaanzuur om resistentie tegen enzymatische afbraak te overwinnen.

Toepassing en weerstand: het gebruik is afhankelijk van het verwachte pathogeen en resistentieniveaus. Penicillines worden vaak toegepast bij bepaalde streptokokkeninfecties en syfilis; cephalosporines voor een breder scala aan infecties; karbapenems bij ernstige of multidrug-resistente infecties; monobactams bij Gram-negatieve aerobe infecties. Belangrijke weerstandmechanismen zijn bèta-lactamasen die het ring openen, veranderingen in PBPs zoals MRSA, en aanpassingen in porines of efflux bij Gram-negatieven.

Veiligheid en farmacokinetiek: beta-lactamen kunnen allergische reacties veroorzaken; kruisreactiviteit tussen sommige penicillines en cephalosporines is mogelijk maar variabel. Ze worden zowel oraal als parenteraal toegediend, met verschillende distributie- en excretieprofielen.

Historisch overzicht: penicilline werd in 1928 ontdekt door Alexander Fleming, wat leidde tot de ontwikkeling van diverse beta-lactamantibiotica en een revolutie in de geneeskunde door de behandeling van veel vroegere infecties.