afhankelijkheidspositie

Een afhankelijkheidspositie is de toestand waarin een entiteit—zoals een land, organisatie of individu—veel afhankelijk is van de ander voor middelen, steun of autoriteit, wat doorgaans leidt tot beperkte autonomie in besluitvorming en kwetsbaarheid voor de voorkeuren of voorwaarden van de partner.

Kenmerkend zijn onder meer afhankelijkheid van bronnen zoals financiering, markten of leveranciers, informatie- en kennisonevenwichten, juridische of beleidsmatige beperkingen, en sociale of ideologische afhankelijkheid. De mate van afhankelijkheid kan variëren in duur en intensiteit en beïnvloedt de underhandelingsruimte en risicoprofiel van de betrokken partij.

Contexten waarin afhankelijkheidsposities voorkomen zijn onder meer de internationale arena (hulp, handel, veiligheid), ontwikkelingsbeleid (afhankelijkheidstheorie en structurele afhankelijkheid), bedrijfsleven (afhankelijkheid van een grote klant of leverancier), de publieke sector (subsidies en regels opgelegd door hogere overheden) en huishoudens (inkomenszekerheid via sociale zekerheid of zorg).

Gevolgen van een afhankelijkheidspositie kunnen stabiliteit en toegang tot benodigde middelen opleveren, maar ze kunnen ook de beleidsruimte beperken en leiden tot uitbuiting of ongunstige condities. Beheer van afhankelijkheidsposities richt zich op diversificatie van bronnen, het ontwikkelen van eigen capaciteiten, het vergroten van veerkracht en het versterken van de onderhandelingspositie door samenwerking, allianties of institutionele versterking.

Voorbeelden zijn een klein eilandstaatje dat sterk afhankelijk is van toerisme en buitenlandse hulp, een economie die afhankelijk is van een enkele exportgrondstof, een bedrijf dat afhankelijk is van één grote afnemer, of een huishouden dat afhankelijk is van sociale zekerheid.

Zie ook: afhankelijkheidstheorie, machtsverhoudingen, hefboom, kwetsbaarheid, governance.