Wilsonziekte

Wilsonziekte is een autosomaal recessieve erfelijke aandoening die leidt tot foutieve koperhomeostase. Koper hoopt zich op in lever en andere organen, vooral hersenen, waardoor lever- en neurologische schade kan ontstaan. Zonder behandeling kan het leiden tot leverfalen of onbehandelde neuropsychiatrische klachten.

De ziekte ontstaat door mutaties in het ATP7B-gen, dat codeert voor een kopertransporteiwit in de lever. Hierdoor kan koper niet effectief in gal worden uitgescheiden en kan ceruloplasmin onvoldoende koper binden. De stapelende koper beschadigt levercellen en verspreidt zich later naar hersenen, cornea en nieren.

Klinische presentatie varieert. Hepatische klachten variëren van asymptomatisch tot hepatitis en levercirrose. Neurologische en psychiatrische symptomen treden vaak op jonge volwassen leeftijd op en omvatten tremor, dystonie, ataxie, spraakstoornissen en stemmingsstoornissen. Kayser-Fleischer-ringen in de cornea zijn bij veel patiënten aanwezig. Soms ontstaat hemolyse bij leverfalen.

Diagnose wordt ondersteund door laag serumceruloplasmin, verhoogde koperuitscheiding in een 24-uurs urine, en verhoogde koperconcentratie in leverweefsel. Genetische tests kunnen ATP7B-mutaties aantonen. Slit-lamponderzoek en MRI kunnen aanvullende kenmerken van de ziekte bevestigen.

Behandeling is levenslang en richt zich op koperreductie en -verwijdering. Chelatietherapie met penicillamine of trientine verhoogt koperuitscheiding. Als alternatief kan zinkacetaat koperabsorptie in de darmen verminderen. Dieet met beperkte koperinname kan worden toegepast; bij ernstige leverziekte kan levertransplantatie worden overwogen.

Met vroege diagnose en adequate behandeling is de prognose gunstig. Zonder behandeling kan de ziekte progressief leiden tot leverfalen en ernstige neurologische schade. De prevalentie ligt rond 1 op de 30.000 tot 1 op de 40.000 mensen.