Viktoriaan

Viktoriaan is een term die verwijst naar de periode en cultuur die samenhangen met het bewind van koningin Victoria van het Verenigd Koninkrijk (1837–1901). In de Nederlandse historiografie wordt hiermee vaak de Victorian era bedoeld, een tijd van snelle industriële ontwikkeling, sociale veranderingen en veranderende waarden die Groot-Brittannië en haar invloed wereldwijd vormden.

Historische kenmerken

Tijdens de Viktoriaanse periode vond ingrijpende industrialisatie en urbanisatie plaats. Steden groeiden snel, arbeidersklasse en middenklasse ontwikkelden zich, en de Britse handel en het imperium breidden zich uit. Regeringsbeleid kende hervormingen op het gebied van werk, onderwijs en kiesrechten, zoals de Education Act van 1870 en latere reformwetten die het stemrecht uitbreidden. Technologische innovaties, transportnetwerken en commerciële globalisering brachten maatschappelijke verschuivingen met zich mee en deden economie en cultuur veranderen.

Cultuur en maatschappelijke normen

De periode wordt vaak gekenmerkt door een sterke nadruk op respectabiliteit, familie en moraal, met strenge sociale codes voor mannen en vrouwen. De middenklasse groeide uit tot drijvende kracht achter consumptie en modernisering. In kunst en literatuur kwamen realisme en sociale thema’s op, met schrijvers als Charles Dickens, de Brontë-zussen, George Eliot en Anthony Trollope. Mode en design gaven pracht en detail, met krinolin- en bustlettijde kleding, en binnenhuisarchitectuur die vaak rijk en eclectisch was. Architectuur kende de neogotische stijl en de groei van wereldtentoonstellingen, zoals de Grote Tentoonstelling van 1851 in Londen (Crystal Palace).

Erfenis

De Viktoriaanse periode heeft een blijvende invloed op wetten, onderwijs, sociale normen en imperialistisch denken. In historisch debat wordt de era vaak geportretteerd zowel als bron van vooruitgang als van kritiek op ongelijkheid en koloniale praktijken. De term blijft in hedendaagse cultuur en media als stijl- en ideologisch kader terugkeren.