Transkrypcja

Transkrypcja to pojęcie oznaczające przepisywanie informacji z jednego nośnika na inny. W naukach biologicznych odnosi się do przepisywania zapisów genetycznych z DNA na RNA, natomiast w językoznawstwie i naukach pokrewnych dotyczy zapisu dźwięków, fonemów lub innych reprezentacji językowych. W praktyce transkrypcja opisuje proces odwzorowywania informacji z jednego systemu znaków na inny, zachowując przy tym sens i funkcję oryginału.

W biologii molekularnej transkrypcja polega na syntezie RNA na matrycy DNA. Jest katalizowana przez RNA polymerazę i wymaga obecności czynników regulatorowych, promoterów oraz odpowiednich sygnałów terminacyjnych. U organizmów eukariotycznych proces ten rozgrywa się w jądrze i obejmuje obróbkę potranskrypcyjną pre-mRNA, taką jak kapsowanie na 5' końcu, poliadenylacja oraz splicing intronów. U prokariotów transkrypcja często zachodzi bezpośrednio przed translacją i nie występuje podobna obróbka RNA. Transkrypcja jest regulowana przez czynniki transkrypcyjne, enhancery i inne elementy, które wpływają na tempo i miejsce syntezy RNA.

W językoznawstwie transkrypcja dotyczy zapisu mowy. Transkrypcja fonetyczna odtwarza wszystkie szczegóły artykulacyjne dźwięków, często używając Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego (IPA). Transkrypcja fonemiczna ogranicza się do rozróżniania podstawowych jednostek językowych (fonemów). Stosuje się także uproszczone systemy w nauczaniu i praktyce językoznawczej. Transkrypcja znajduje zastosowanie w przetwarzaniu mowy, leksykografii i analizach językowych.