Subsidiariteit

Subsidiariteit is een beginsel in staatsrecht en bestuurskunde dat bepaalt dat beslissingen zo veel mogelijk op het laagste bestuursniveau moeten worden genomen dat in staat is het doel effectief te realiseren. Door besluitvorming dichtbij burgers te brengen, wordt beoogd die adequater af te stemmen op lokale omstandigheden en democratische legitimatie te versterken.

Historisch vindt subsidiariteit zijn oorsprong in de katholieke sociale leer, onder meer in Quadragesimo Anno (1931). In politieke en juridische zin ontwikkelde het gedachtegoed zich tot een algemeen beginsel in federale en gedecentraliseerde systemen. In de Europese Unie is subsidiariteit verankerd in de verdragen: de Unie handelt slechts binnen de bevoegdheden die de lidstaten haar hebben toebedacht en respecteert het subsidiariteitsbeginsel. Volgens de verdragen handelt de Unie alleen als de doelstellingen niet voldoende kunnen worden bereikt door de lidstaten, hetzij op nationaal of regionaal niveau, maar beter op EU-niveau kunnen worden nagestreefd. Het Protocol inzake subsidiariteit en proportionaliteit verduidelijkt dit beginsel en regelt ook de betrokkenheid van nationale parlementen bij de beoordeling van EU-voorstellen.

Toepassing en toezicht vinden plaats door de koppeling aan proportionaliteit: EU-actie mag niet verder gaan dan noodzakelijk is om de doelstellingen te bereiken. De EU kent via het nationale-parlementaire systeem van vroegtijdige waarschuwingsmechanismen (zoals de zogenaamde yellow card en orange card) een instrumentarium waarmee nationale parlementen kunnen verzoeken tot herziening of heroverweging van voorstellen.

Impact en kritiek: voorstanders zien nabijheid en efficiëntie als voordelen van subsidiariteit, terwijl critici wijzen op complexiteit en mogelijke belemmering van snelle besluitvorming. In de EU wordt subsidiariteitBreed toegepast als toetssteen voor wetgeving en beleid.