Rechtsstelsels

Een rechtsstelsel is het geheel van regels, instituties en procedures waarmee de rechtsorde van een land of gebied wordt georganiseerd en gehandhaafd. Het omvat wie wetten maakt en uitvoert, hoe rechters beslissen en op welke manier rechtsgeschillen worden opgelost. De belangrijkste bronnen van het recht zijn doorgaans de constitutie of grondwet, wetten en verordeningen, rechtspraak en, in sommige systemen, gewoonterecht of religieus recht. Daarnaast spelen internationaal recht en verdragen een rol.

Rechtsstelsels worden traditioneel onderverdeeld in verschillende tradities. Civil law is codificatiegericht: wetten staan in codes en rechters passen die codes toe, met minder nadruk op precedenten. Voorbeelden zijn Frankrijk, Duitsland en Nederland. Common law legt meer gewicht op rechterlijke beslissingen en precedenten; het recht ontwikkelt zich door rechtspraak. Voorbeelden zijn het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Religious law kent een centrale rol van religieuze teksten, zoals sharia, naast of in plaats van seculiere wetgeving. Customary law berust op traditionele normen die in gemeenschappen gelden.

Veel staten hanteren hybride systemen die elementen uit meerdere tradities combineren. Zuid-Afrika, India en delen van Afrika en Azië tonen vaak zowel common law als civil-law en religieuze invloeden, aangevuld met lokaal gewoonterecht. Rechtsstelsels evolueren door veranderingen in macht en constituties, en door internationalisering, met aandacht voor rechtszekerheid, onafhankelijke rechtspraak en toegang tot justitie.