Overvurdering

Overvurdering is het cognitieve proces waarbij een persoon, groep of markt de kans, waarde of effecten van een gebeurtenis overschat. In economische en financiële context kan overvurdering ook wijzen op de overwaardering van activa, zoals aandelen of vastgoed, waardoor prijzen hoger liggen dan de fundamentele waarde. Het begrip is nauw verwant aan andere biases die besluitvorming vertroebelen, zoals overconfidence en optimismebias.

Oorzaken van overvurdering zijn onder meer overmoedige zelfinschatting, het negeren van tegenbewijsmateriaal, en het gebruik van onvolledige of bevoordeelde informatie. Heuristieken zoals beschikbaarheid (recent nieuws lijkt representatief) en verankering (vroeger ingestelde getallen blijven hangen) spelen eveneens een rol. Sociale druk, besluitvormingscultuur en belangenconflicten kunnen overvurdering versterken.

Gevolgen kunnen variëren van misplaatste investeringen en risicovérschattingen tot projectoverschrijdingen en economische verstoringen. Voorbeelden zijn beleggers die hoge prijzen betalen op basis van optimismebegrippen, of organisaties die projectbudgetten overschrijden omdat toekomstige baten te rooskleurig worden ingeschat. In markten kan overvurdering leiden tot prijsbubbels en plotselinge correcties als de realiteit niet voldoet aan verwachtingen.

Detectie en beheersing van overvurdering verlopen via calibratie van probabilistische verwachtingen, scenarioanalyse, en robuuste besluitvormingsmethoden zoals pre-mortems en onafhankelijke herzieningen. Het gebruik van baseren op realistische baserates, stress- en gevoeligheidsanalyses, en duidelijke governance helpt overmatige vertrouwen te temperen. Bewustwordingstraining en checklists kunnen ook bijdragen aan minder oppervlakkige aannames bij belangrijke beslissingen.