Opioïden

Opioïden zijn een groep stoffen die binden aan opioïde receptoren in het centrale zenuwstelsel en elders in het lichaam. Ze omvatten zowel endogene peptiden zoals endorfine, enkefalinen en dynorfines als exogene stoffen zoals morfine, codeïne, heroïne, fentanyl, methadon en oxycodon.

Werkingsmechanisme: De belangrijkste werking berust op binding aan mu-receptoren, maar ook delta- en kappa-receptoren dragen bij. De voornaamste effecten zijn pijnstilling (analgesie), euforie, sedatie en hoestonderdrukking; daarnaast treedt pupilvernauwing op. Bijwerkingen zijn misselijkheid, obstipatie en ademhalingsdepressie. Langdurig gebruik kan leiden tot tolerantie en verslaving.

Toepassingen en gebruik: In de geneeskunde worden opioïden gebruikt voor matige tot ernstige pijn bij acute en chronische aandoeningen, als anesthetica en soms als hoestonderdrukker of anti-diarree middel. Sommige stoffen (zoals heroïne) vallen onder illegaal gebruik; andere (zoals fentanyl en oxycodon) worden streng gereguleerd en op recept verstrekt.

Endogene opioïden spelen een rol in de normale pijnmodulatie en beloningsprocessen; exogene opioïden kunnen deze systemen beïnvloeden en leiden tot afhankelijkheid bij misbruik.

Veiligheid en regelgeving: Overdosering kan leiden tot ademhalingsdepressie en coma; tegengif zoals naloxon kan helpen. Opioïden vereisen zorgvuldige voorschrijfspraktijken en toezicht vanwege het risico op afhankelijkheid, tolerantie en misbruik.