Metataalvaardigheden

Metataalvaardigheden verwijzen naar het vermogen om taal te beschouwen, te analyseren en te bespreken. Het omvat metalinguïstisch bewustzijn: het herkennen van taalverschijnselen, het begrijpen van regels en patronen in taal, en het kunnen articuleren van deze aspecten met behulp van terminologie. Deze vaardigheden gelden voor zowel de moedertaal als tweede talen en zijn relevant voor taalonderwijs en taalonderzoek.

Belangrijke componenten zijn metalinguïstische bewustwording (het herkennen en beschrijven van fonologie, morfologie, syntaxis en semantiek), grammaticale analyse en de vaardigheid om taalgebruik met behulp van meta-termen te verklaren. Daarnaast omvatten ze het vermogen tot vergelijking tussen talen, begrip van vorm en betekenis in context, en het herkennen van taalvariatie en stijlfiguren.

Toepassingen van metataalvaardigheden bevinden zich vooral in onderwijs en onderzoek. In het onderwijs verbeteren ze lezen, schrijven en begrijpend lezen doordat studenten taalstructuren expliciet kunnen analyseren en bespreken. Ze ondersteunen vreemde-taalverwerving door gerichte grammatica- en woordvormingsinstructie en kunnen helpen bij diagnostiek van taalproblemen. In onderzoek dienen ze als raamwerk om taalbewustzijn en taalverwerving te meten.

Ontwikkeling en evaluatie: ontwikkeling vindt plaats via expliciete instructie in taalkundige termen, metalinguïstische taken zoals vergelijkende analyses en think-aloud opdrachten, en reflectieve oefeningen. Evaluatie gebeurt doorgaans met metalinguïstische bewustwordingstests, tekstanalysetaken en opdrachten waarbij leerlingen taalverschijnselen benoemen, verklaren en toepassen in teksten.