Lipidevorming

Lipidevorming is het biochemische proces waarmee lipiden in cellen worden gevormd. Het omvat de synthese van vetzuren, de vorming van glyceride lipiden zoals triglyceriden en fosfolipiden, en de biosynthese van cholesterol. Lipidevorming vindt vooral plaats in lever en adipose weefsel, maar ook in enterocyten en andere weefsels. De vorming van lipiden is essentieel voor opslag van energie, opbouw van membranen en de productie van lipoproteïnen voor transport in het bloed.

De belangrijkste routes zijn de de novo lipogenese, waarbij acetyl-CoA in het cytosol wordt omgezet in vetzuren via malonyl-CoA en het enzymcomplex vetzuren-synthase. Vetzuren kunnen verlengd en gedenaturaliseerd worden in het endoplasmatisch reticulum. Vervolgens worden vetzuren esters gebonden aan glycerol-3-fosfaat om triglyceriden te vormen, die worden opgeslagen in lipiddruppels of verpakt in lipoproteïnen zoals VLDL voor transport naar andere weefsels. Fosfolipiden worden eveneens gesynthetiseerd en geïntegreerd in membranen en lipoproteïnen. Cholesterol wordt via de mevalonaatroute gesynthetiseerd, waarbij HMG-CoA-reductase de snelheidsbepalende stap is; cholesterol is noodzakelijk voor membranen en als precursor van steroïden en bepaalde vitaminen.

Opslag en transport: triglyceriden worden opgeslagen in lipiddruppels in adipocyten en leveren energie wanneer nodig. In de lever worden TG’s verpakt in VLDL en uitgescheiden; in de darm vormen chylomicronen lipiden uit de voeding. Lipoproteïnen transporteren lipiden door het bloed en leveren vetzuren aan weefsels via lipoproteïne lipase.

Regulatie: lipidevorming wordt gestimuleerd door insuline bij voldoende voedingsstatus en gereguleerd door transcriptionele factoren zoals SREBP-1c en ChREBP. AMPK remt lipidevorming bij energietekort. Dysregulatie kan leiden tot onvoldoende of overmatige lipidevormingsprocessen en is gerelateerd aan aandoeningen zoals NAFLD en hyperlipidemie.