Handelssteden

Handelssteden zijn steden die in de Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd een cruciale rol speelden in regionale en internationale handel. Zij kregen vaak uitgebreide handels- en bestuurlijke privileges van heersers in ruil voor loyaliteit en belastingen. Zo konden zij marktrechten, vrijheden en autonome stadsbesturen verwerven, waardoor ze als knooppunten in lange handelsnetwerken konden functioneren.

Belangrijke kenmerken zijn een sterke mercantiele en gildecultuur, een stadsbestuur in de vorm van raden of burgemeesters, pakhuizen en havens voor de opslag en overslag van goederen, en een bereidheid tot het aangaan van regionale en internationale allianties. De handel werd vaak georganiseerd via openbare markten, het transport over waterwegen en het kredietwezen, waardoor handelssteden ook de basis legden voor vroege bank- en wisseltechnieken. Veel van hen sloten zich aan bij grotere netwerken zoals de Hanze, maar er waren ook zelfstandige handelssteden in de Italiaanse geglobaliseerde handelsrepublieken.

Geografisch gezien bevonden handelssteden zich langs kustlijnen en rivieren in Noordwest-Europa en de Middellandse Zee, met voorbeelden als Lübeck, Hamburg en Bremen aan de Noord- en Oostzee; Brugge, Antwerpen en Amsterdam in de Lage Landen; Venetië en Genua in Zuid-Europa. Hun opkomst droeg bij aan stedelijke groei, specialisatie in goederen zoals textiel, wijn of specerijen en de ontwikkeling van financiële praktijken.

Vanaf de zeventiende eeuw verliep de invloed van veel handelssteden door centralisatie en de opkomst van oceaanvarende machten, maar het erfgoed van handel en recht blijft zichtbaar in historische marktplaatsen en stadsrechten.