Afstandsafhankelijke

Afstandsafhankelijke is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat een bepaalde eigenschap, kracht of proces afhankelijk is van de afstand tussen twee of meer betrokken entiteiten. Het wordt gebruikt om fenomenen te beschrijven waarvan de sterkte, effect of waarschijnlijkheid verandert naarmate de afstand toeneemt of afneemt. De term vindt toepassing in de natuurkunde, scheikunde, biologie en informatica.

In de natuurkunde en chemie beschrijven afstandsafhankelijke interacties hoe de interactie tussen deeltjes varieert met hun onderlinge afstand. Veel krachten nemen af met afstand volgens een wet als 1/r^2, wat geldt voor zwaartekracht en elektromagnetische krachten in een ongestoorde ruimte. Lichtintensiteit valt in vrije ruimte ook ongeveer met 1/r^2 af. Moleculaire interacties, zoals van der Waals-krachten, zijn sterk op korte afstand en nemen snel af naarmate de afstand toeneemt. In chemische processen beïnvloedt afstand vaak de kans op botsingen en reacties; diffusie en transport bepalen hoe snel reactanten elkaar tegenkomen.

In de biologie komt afstandsafhankelijkheid naar voren in signaaltransductie en in gradienten die patroonvorming en ontwikkeling sturen. In netwerken en informatica kan de kans op interactie of de communicatiesnelheid afnemen met de afstand tussen knooppunten, wat relevant is voor draadloze communicatie en sociale systemen.

Modellering gebeurt door een afstandsafhankelijke functie f(r), waarbij de sterkte of kracht afhankelijk is van de afstand r. Veelvoorkomende vormen zijn 1/r^2, 1/r en exponentiële afname e^{-κ r}, of combinaties zoals de Yukawa-potentiaal die afstand en screening meeneemt. In realistische modellen past men de afname aan de omgeving aan.

Zie ook: inverse-square law, Yukawa-potentiaal, diffusie, gradient, signaaltransmissie.