zelfobservatie

Zelfobservatie is het systematisch waarnemen en registreren van iemands eigen gedachten, emoties, gedragingen en lichamelijke sensaties over een bepaalde periode, met als doel inzicht in patronen, triggers en mogelijke veranderpunten. Het richt zich op feitelijke registraties en herhaalbare observaties in plaats van louter innerlijke beschouwingen.

Het onderscheidt zich van introspectie door de nadruk op regelmatige registratie en objectieve beschrijvingen die herhaalbaar zijn, zodat patronen kunnen worden onderzocht en geëvalueerd. Zelfobservatie kan zowel descriptief als diagnostisch van aard zijn, afhankelijk van het doel en de context.

Veel gebruikte methoden zijn dagboeken of logboeken, en Experience Sampling Method (ESM) of Ecological Momentary Assessment (EMA), waarbij op willekeurige of geplande momenten korte notities worden gemaakt. In onderzoek kunnen ook sensordata en digitale prompts worden ingezet om metingen te compileren.

Toepassingen bevinden zich in de psychologie en gezondheidszorg (bij cognitieve gedragstherapie en zelfmonitoring van stemmingen, slaap of pijn), in mindfulness en meditatie als oefening in non-judgemental present-moment awareness, en in onderwijs en sport om metacognitie en prestaties te verbeteren.

Voordelen zijn onder meer meer inzicht in eigen gedrag en betere zelfregulatie; nadelen omvatten bias, reactiviteit (registreren kan het gedrag beïnvloeden), tijdrovende registraties en zorgen over privacy. Bij professioneel gebruik zijn ontwerp, geïnformeerde toestemming en privacy waarborging essentieel.