tripolyfosforzuur

Tripolyfosforzuur, ook bekend als tripolyphosphoric acid, is een polyfosforzuur met de formule H5P3O10. Het is een condensatieproduct van orthofosforzuur (H3PO4) waarbij drie fosfaateenheden via P–O–P-bindingen zijn gekoppeld, met drie terminale hydroxygroepen. In oplossing bestaat tripolyfosforzuur uit een mengsel van polyfosforzuren met verschillende ketelengten, en kan het onder omstandigheden verder polimeriseren.

Productie en samenstelling verlopen meestal via dehydratie van orthofosforzuur met sterke dehydrateringsmiddelen zoals geconcentreerde zwavelzuur of fosfor(V)oxide (P2O5), of door gecontroleerde condensatie van polyfosfaatoplossingen. De exacte verhouding van de verschillende polyfosforzuren in oplossing is afhankelijk van factoren zoals temperatuur, pH en watergehalte.

Eigenschappen en chemische rol: tripolyfosforzuur is een sterk zuur en hygroscopisch. Het werkt als dehydratiemiddel en kan katalytisch optreden bij condensatiereacties in organische synthese, bijvoorbeeld bij esterificaties en koolstof-koppelingreacties. Bij verhitting kan verdere condensatie optreden tot metaphosphoraatstructuren, waardoor het kan fungeren als bron van polyfosfaatketens of cyclische metafosfaten.

Toepassingen: vanwege zijn dehydrerende en katalytische eigenschappen vindt tripolyfosforzuur toepassing in gespecialiseerde chemische syntheses en als reagentia voor condensatie- en esterifcatiereacties. Het komt minder wijdverspreid voor in commerciële processen dan de salts (tripolyfosfaat) die onder voedings- en industriële toepassingen bekend zijn.

Veiligheid: het is corrosief en bij contact met water reageert het exotherm. Het dient met geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen gehandhaafd te worden en opgeslagen in passende, goed geventileerde containers.